Ana içeriğe atla

Kanser Tedavisinde Geleceğe Yönelik Yeni Yaklaşım : “Precision Medicine”

Prof. Dr. Emin Kansu
H.Ü. Kanser Enstitüsü Emekli Öğretim Üyesi
eminkansu47@gmail.com

Kanser tedavisinde uzun yıllar cerrahi, kemoterapi ve radyoterapi yöntemleri kullanılmış ve son 25 yıl içinde biyolojik ajanlar (biyoterapi) da terapötik alanda önem kazanmıştır. Tüm bu yaklaşımlara rağmen kanser hastalarında rölapsın izlenmesi, mortalitenin azaltılması ve uzun süreli sağkalım oranlarında istenen başarılara ulaşılamamıştır. İnsan genomunun 2001 yılında haritalanması sonrasında sağlıklı ve hastalıklı bireylerin genomları sekanslanmaya başlanmış (whole genome sequencing) ve özellikle kanserli hastalarda çok önemli veriler elde edilmiştir (Cancer Genome Atlas). Bu alanda ilk ele alınan akciğer kanserinde driver ve passenger mutasyonlar çalışılarak “aynı hastada gelişen bir akciğer kanserinin kendi içinde bile çok fazla sayıda farklı gen mutasyonları”nın varlığı belirlenmiştir. ABD’de NCI Direktörü Dr.Harold Varmus yaptığı bir konuşmada kanserin çok kompleks bir hastalık olduğunu ve her bir kanserin kendi içinde 100’den fazla farklı kanser türü olduğunu ifade etmiştir.

Bu verilere dayanarak, uzun yıllar kanser tedavisinde istenen başarının elde edilememesinin nedeni olarak her bir hastada genomik profilin iyi bilinmemesi konusu giderek önem kazanmıştır. Bir hastaya kanser tanısı konulduktan sonra “tümör dokusunun histopatolojik, immünopatolojik ve genomik profil” çalışmalarının yapılması gerekmektedir. Sonuçta, tümör hücrelerinin genomik yapısı, varsa mutasyonlarının belirlenmesi ve farklı hücre türlerinin gösterilmesi (heterojenite) tedavinin rasyonel planlanmasına imkan sağlayacaktır. Gelecekte bu yeni perspektif yardımıyla genomik profil tayinleri sonucu belirlenen kanser hastasının genom yapısı çok daha duyarlı ve doğru (Precision) prensipleri temel alan terapötik planlama yapılmış olacaktır (Precision Medicine). “Precision Medicine” terimi son yıllarda kullanılmaya başlanan ve temel bilimlerde olan gelişmelerin en etkin ve duyarlı şekilde hasta tedavisine çevrilmesi (translation)’ni ifade etmektedir. “Precision Medicine” teriminin henüz tam Türkçe karşılığı yerleşmiş değildir.

Günümüzde, kanser ve diabet başta olmak üzere birçok hastalık için koruyucu yaklaşımlar veya kesin tedavi yöntemleri henüz tanımlanmış değildir. Çok sayıda hastalık için prevantif ve etyolojiye yönelik çalışmalar ile moleküler biyolojik ve çevresel araştırmalara ihtiyaç vardır. “Precision Medicine” hastalıkların korunması ve tedavilerinde geleceğin çok ümit veren yeni bir yaklaşım modelidir. Bu model, bireylerin genlerini, çevrelerini ve yaşam şekillerindeki değişkenleri dikkate alarak hastanın tedavilerini şekillendirmektedir. “Precision Medicine” henüz hasta tedavilerinde günlük uygulamaya geçmiş değildir. “Precision Medicine” biyomedikal temel araştırmaları klinik uygulamalar ile entegre edilmesine imkan veren ve bireysel (personalized) hasta uygulamasına imkan sağlayan yaklaşımları içeren bir terim olarak kullanılmaktadır. Son yıllarda, insan hastalık genlerinin haritaları “genome sequencing= genom sekanslama” teknikleri ile klinisyenlerin yararlanabilecekleri formatlarda ve giderek azalan maliyetlerde kısıtlı da olsa temin edilmeye başlanmıştır. “Precision Medicine”ın gelecekte sağlık hizmetlerinin ve daha kesin tedavilerin planlanmasında büyük önem taşıyacak bir model olması beklenmektedir. Ancak, bu model araştırma merkezleri, üniversite, farmasötik sektör ve kamu kaynaklarının yakın işbirliği (network) içinde çalışmasını da gerekli kılmaktadır.

Gelecekte onkoloji alanında, “Precision Medicine” yaklaşımı, bireysel genomik, biyoinformatik, ileri moleküler biyolojik teknikler ve yeni oluşturulacak stratejiler yardımıyla kanser tedavileri çok daha duyarlı (Targeted Therapy/Personalized Medicine), yüksek oranda şifa ve sağkalım elde edebileceğimiz innovatif bir yaklaşım olacaktır. Bu yeni yaklaşım modeli ile uzun vadede ülkelerin ilaç harcamalarında farmako-ekonomik olarak önemli tasarruflar sağlanacağı da öngörülmektedir. ABD-NIH Direktörü Dr. Francis Collins 17 Eylül 2015 tarihinde “NIH Working Group Advisory Committee” nin önerileri doğrultusunda 2016 yılı ve sonrası için “Precision Medicine”projesinin ilk kohort’larını çalışmak amacıyla hızla alt yapı çalışmalarını programa almış bulunmaktadır.

Makale Etiketleri